نقد و بررسی مستند ایکسونامی : خاطرات یک پورن استار
"آرزوی تو ، خاطره من!"
معرفی مستند :
کارگردان : محسن آقایی
تهیه کننده : محمدرضا بورونی
تاریخ ساخت : از 96 تا 98 در دو کشور ایران و آمریکا
نقد و بررسی :
مستند جنجالی ایکسونامی به خاطر اسم اپیزود اولش یعنی خاطرات یک پورن استار خیلی سر زبون ها افتاد و بحث و حاشیه فراوانی اطرافش ایجاد شد چرا که برای اولین بار بود که در ایران انقدر صریح و واضح درباره چنین موضوعی تبلیغات میشد و پوستر زده میشد !
اما باید خدمتتون عرض کنم که گول خوردین ! همون طور که من گول خوردم ! این مستند درواقع داستان تاریخ معاصر آمریکا رو داره روایت میکنه با تاکید بر انقلاب جنسی حالا به اصطلاح خودش از دید یک پورن استار !
اولین ضعف آشکار این مستند همین دروغ بزرگیه که داره به مای مخاطبش میگه که خاطرات یک پورن استار که ما انتظار مصاحبه با اون شخص و یک مستند بیوگرافی حول محور زندگی اون شخص رو داریم اما در واقع با مستندی طرف هستیم که 95 درصد وقتش رو داره درباره تاریخ آمریکا صحبت میکنه و خود خانوم میشل مارن در واقع ب علت بیماری اصلا در فیلم حضور نداره و بازیگر جایگزینی هم که واسش انتخاب کردن کمتر از 5 دقیقه در مستند دیده میشه مابقی زمان مستند با روایت یک نریتور خانوم فارسی زبان داره روایت میشه و فیلم نامه هم نوشته خود آقای نویسنده است!!!!
یعنی مثلا من بیام یک متن بنویسم بعد بدم به دوستم بخونه بعد بگیم که داریم با روایت اون شخص میگیم ! کدوم روایت ؟ کدوم شخص ؟ هم متن رو شما نوشتی هم نریتورت ایرانیه !
خلاصه اینکه گول خوردیم و این مستند بیشتر در روایت تاریخه تا بیوگرافی و صرفا واسه جذابیت بیشتر و تبلیغ از اسم پورن استار سواستفاده کرده و داستان زندگی پورن استاری هم که داره روایت میکنه در حد 10 درصد از تایم کل مستند رو گرفته مابقیش روایت تاریخه!
اما بریم سراغ اصل مطلب
این مستند انقدر بد و پر عیب و ایراده که واقعا نمیدونم که از کجا باید شروع کنم واسه نوشتن ازش اما اگر بخوام بزرگترین ایراد رو بگم که نقد بهش وارده اینه که این مستند اصلا تکلیفش با خودش هم حتی مشخص نیست چه رسد به مای بیننده !
اصلا حرف ایکسونامی چیه ؟
داستان با چی شروع میشه ؟ با روایت از اینکه آمریکا آزاد ترین جای دنیاس و با صحنه های تفریحات و آزادی های آمریکایی ها پر شده و خود بازیگر فیلم شروع میکنه به گفتن اینکه خیلی راه دارین تا به ما برسین و آرزو های شما خاطرات ماست و شغل من در جامعه آمریکا مورد احترامه و من چند تا جایزه بردم و ... و گویی خیلی راضیه از پورن استار بودنش و با شادمانی داره صحبت میکنه
سنگ بنای این مستند اینه که مارو با آمریکا مقایسه کنه و بعد ریشه یابی کنه از انقلاب جنسی آمریکا و به ما اخطار بده که قراره راهی رو که اونا رفتن ما هم بریم و با تصاویری که از پارتی ها و رقص های خیابانی اول مستند از ایران نشون میده میخواد بگه که جامعه ی ما هم در حال عبور از همون مسیر آمریکاست و بعد با قیاس های سانسور و ممنوعیت الکل در آمریکا و ایران خود نریتور به ما امیگه که ما خیلی وقت پیش از شما تو جایگاهی که الان شما هستین بودیم و خیلی راه دارین به ما برسین
اما اشتباه اصلی مستند که به نوع خیلی بدی هم در دام خودش گیر میکنه و خفه میشه اینجاست که شروع فیلم با چی بود ؟
یم جامعه پر از شادی آمریکایی و یک پورن استار که در حال حاضر از خودش راضیه و میگه که شغل من مورد احترامه و چقدر جایزه بردم و ...
خب برادر من خودت توی دامی که واسه مخاطبت پهن کردی اول از همه گرفتار شدی با تایید این انقلاب و رفتار !
اما در ادامه ما انتظار داریم که مثلا ببینیم این پورن استار چه آسیب هایی دیده و از کار کناره گرفته اما در کمال ناباوری در پایان مستند مشخص میشه که علتی که این میشل مارن از کارش کناره گیری کرده ترس از بیماری ایدز بوده و اینکه همکارش ایدز گرفته و فوت کرده و اینم ترسیده و دیگه این شغل رو گذاشته کنار!!!!!
مثل اینکه ببینیم ی پرستار بعد اینکه میبینه همکارش به خاطر ابتلا ب کرونا فوت میکنه کارش رو از ترس بزاره کنار ، آیا دلیل بر بد بودن کار پرستاری میشه ؟!
مسلما خیر ! دلیلی هم که خانم مارون کارش رو گذاشت کنار ترس از ایدز بوده ن پشیمانی و مسائل اخلاقی و ...
همین بزرگترین تله ای هستش که قربانی اولش خود مستند ساز و مستندیه که ساخته که تمام اهداف این مستند رو میبره زیر سوال !
دیگر ایراد عمده این مستند اینه که اصلا هسته داستانی مشخصی نداره و به شدت از این شاخه به اون شاخه میپره و هر لحظه از مستند در حال روایت یه داستان متفاوته که تقریبا میشه گفت ربطی به قبلی نداره و این موضوع در پایان مستند به اوج خودش میرسه که رسما حس میکنم که مستند ترمز بریده و با سرعت زیاد داره سراشیبی سقوط خودش رو طی میکنه تا به قعر چاه برسه !
مستند به همه چیز چنگ میزنه و همه چیز رو هم میخواد به انقلاب جنسی و مضرات اون ربط بده !
از کتک خوردن زن از شوهر ، خیانت مرد به زن و زن به مرد ، بچه های غیر مشروع ، تجاوز دائی به خواهر زاده ، قتل و قاتلان سریالی ، اعتیاد ، خودکشی ، بیماری های روحی روانی ، دختران فراری ، قاچاق انسان ، بیماری ایدز و سایر بیماری های جنسی ، سقط جنین و موارد فراوان دیگه ای که همه و همه رو میخواد به انقلاب جنسی خودش ربط بده ؛ همه اینا کنار هم در یک تایم 115 دقیقه ای باعث میشه که مستند به هرکدوم از موارد بالا یک نوک بزنه و چند تا عدد و رقم بگه و رد شه که مثلا آره همه اینا به خاطر انقلاب جنسیه و از عوارض اونه !
اما ایراد کار مستند ساز ما که خودش رو عقل کل حساب میکنه و فکر میکنه ریشه همه مشکلاتی که ذکر شد رو پیدا کرده چیه ؟
ایراد اصلی اینجاست که این مستند ساز از قبل جواب مسئله ای که میخواد طرح که رو آماده کرده ، قبل از شروع مستند چوب قضاوت خودش رو به دست گرفته و کاملا مشخص کرده که مشکل همه اینا انقلاب جنسیه ، ما هم اگر این مسیر رو بریم به این مشکلات برخورد میکنیم و شروع به چیدن قطعات پازل کنار هم کرده واسه رسیدن به نتیجه ای که خودش دلش میخواد !
و در این بین هرچی که از دستش اومده رو استفاده کرده و حتی تاریخ رو جوری نوشته که خودش میخواد و همه چیز باید در خدمت هدف از پیش تعین شده ی مستند باشن !
فقط چند مورد رو ذکر میکنم و رد میشم چون نمیخوام موشکافی تاریخی مستند رو انجام بدم
در مستند جوری بیان میشه مطالب که انگار آغازگر همه متن های جنسی و فیلم های داری صحنه های اروتیک و مجلات و مقالات جنسی و تصاویر برهنه زنان بعد از 1960 و انقلاب جنسی در آمریکاست و حتی جوری میاد و قیاس میکنه که آره شما هم الکل رو ممنوع کردین ؟ ماهم ممنوع بوده و ...
در صورتی که این طور نیست ، الکل در آمریکا در سال های بین 1919 تا 1932 طی ی الحاقیه حکم قضایی فقط ممنوع شد واونم بیشتر دلیل سیاسی داشت که همون دوره باعث قاچاق زیرزمینی الکل و مشروبات الکلی و کسب ثروت های افسانه ای توسط خلافکاران بزرگی مثل آلکاپون شد که خود دولت آمریکا به اشتباه بودن این حکم پی برد و 1932 اصلاح کرد و این قانون رو حذف کردن و این هیچ ارتباطی با قانون اسلامی ما نداره که به طور کل مصرف مشروبات الکلی برای ما حرام اعلام شده و از 1400 سال پیش تا الان همین بوده و حکم اسلام هم تغییر نخواهد کرد !
این فقط یک نمونه از سواستفاده از تاریخ برای مشابه سازی شرایط ما و اوناس !
مورد دیگه اینکه در مستند جوری مطالب کنار هم چیده میشه که انگار قبل از سال 1960 و انقلاب جنسی آمریکا یکی از پاک ترین کشور های جهان بوده و توی سینما هاش حتی لغت لعنت رو هم میخواستن سانسور کنن و صحنه جنسی هم که اصلا و ابدا !
در صورتی که اصلا اینجوری نبوده ! در صنعت سینما از همون ابتدا یعنی 1890 و چند سال بعد از شروع صنعت سینما صحنه های جنسی و اروتیک کم کم به فیلم ها ورود کردن و این حتی منحصر به آمریکا نبود بلکه در فیلم های اروپایی هم همین داستان بود !
اگر که آقای نویسنده میگن پس از تحقیقات طاقت فرسا به این اطلاعات دست پیدا کردن بهتره یه نگاه کوچیک به تاریخ سینمای جهان بندازن و آثار کارگردانی مثل سیسیل بی دومیل و آثاری مثل بوسه در تونل و آخرین روز های پمپوی رو مورد مطالعه قرار بدن و ببینن که آثار سینمای جهان از همون آغاز با صحنه های برهنگی آمیخته بود و منحصر به بعد از انقلاب فرهنگی نیست !
در این مستند جوری بیان میشه که انگار قبل از 1960 همه دنیا پاک بودن و انحرافات جنسی خیلی کم بوده اما این موارد در ذات و طبیعت بشره و از هزارن سال پیش در سنگ نگاره های تاریخی یا آثار هنرمندان و نقاشان چند صد سال پیش که پر از برهنگی بودن و حتی در فرهنگ خودمون اشعار شاعران خیلی بزرگ ما که پر از مباحث و داستان های جنسی بوده ، همه اینا تاریخ هستن در همه جای دنیا و هیچ ربطی به انقلاب جنسی ندارن ! اصلا خود قرآن ! داستان قوم لوط چیه ؟! یک قوم که انقدر همجنسگرایی درشون عادی و رایج شده بود که کل قوم درگیرش بودن و مورد عذاب الهی قرار میگیرن ! اون موقع هم نکنه انقلاب جنسی شده بوده ؟!
یا مورد دیگه بیماری ایدز !
در مستند جوری بیان میشه که انگار ایدز پس از فراگیر شدن همجنسبازی در آمریکا پخش شده و به خاطر روابط نامشروع جنسیه !
در حالی که طبق تحقیقات ثابت شده که ویروس ایدز در اوایل دهه 1900 در شهر های مستعمره آفریقا دیده شده و از اونجا شیوع پیدا کرده
به علت تن فروشی بالا به طوری که در سال 1928 در شهر کینشاسا پایتخت کنیا بالغ بر 45 درصد زنان تن فروشی میکردن و در سال 1933 حدود 15 درصد جمعیت اون شهر به سفلیس مبتلا شدن !
نکنه در دهه 1920 هم در افریقا انقلاب جنسی شده بوده که این همه تن فروشی داشتیم ؟!
خلاصه که 80 سال قبل از شیوع ویروس ایدز در آمریکا در جهان این ویروس در حال پخش بود و در اون دوره در بین همجنسگرایان آمریکا شایع شد و به دلیل روابط جنسی
اما این ویروس ربطی به همجنس گرایی نداره ! در واقع شما اگر سرما و شرعا هم با دختری ازدواج کنی و ایدز داشته باشه شما هم ممکنه مبتلا بشی!
این میشه سواستفاده از اطلاعات تاریخی و علمی برای رسیدن به جوابی که از قبل آماده کردیم !
مثال دیگه اینکه در مستند میگه آقای کینزی چجوری شما بچه های 4 ساله رو تحریک کردی و این نتایج رو به دست آوردی ؟ این چه انسانیتیه که تو داری که اینجوری روی آدم ها آزمایش میکنی !
مشخص شده که کینزی این آزمایشات رو انجام نداده بلکه از چند منبع مثل خاطرات افراد بزرگسال در کودکی ، مشاهده های والدین این کودکان و چند مرد بچه باز که دارای روابط جنسی با کودکان بودن به دست آورده و جدولش رو آماده کرده
در دهه 1970 هم یک تحقیق روی داده های کینزی و جداسازی آمار زندانی ها و همجنس گراها از آمارش انجام میشه که نتیجه ای که به دست اومد تفاوت چتدانی با نتایج کینزی نداشت!
یا مورد دیگه اینکه برای نقد اینکه سقط جنین بده میایم و علم رو به سخره میگیریم!
اینکه این خانم میگن من در حین بیهوشی صدای فریاد های بچه ام رو میشنیدم و زجر میکشیدم !
این دیگه اوج خنده دار بودن ماجراست ! اولا که حین بیهوشی هیچ چیزی رو فرد نه میبینه نه میشنوه ! حالا فرضا بگیم بی حسی موضعی بوده باز هم حتی خین بی حسی موضعی فرد هیچ گونه دردی رو نه حس میکنه نه متوجه میشه ! حالا اصلا همه اینا به کنار ! جنین زیر 3 ماه در رحم مادر مگه تار صوتی داره که فریاد بزنه و شما صدای فریادش رو بشنوی !!!!!!!! اینجا باید یا به عقل مستند ساز ما شک کرد یا اینکه به اعتیاد خانم مارون که قبل از عمل چه جنس نابی استفاده کردی که صدای فریاد جنین رو از داخل رحم میشنوی!!
از این دست موارد فراوان هست در مستند ایکسونامی که به بیان همین چند مورد بسنده میکنم
اما یکی از ساسی ترین مشکلات این مستند تدوین به شدت آزار دهنده و استفاده از تصاویر بعضا غیر مرتبط و کلیپ های بی ربط وسط مستند برای بیان مثلا مفهوم مستنده که واقعا خیلی جاها برای من آزار دهنده میشد ، تصاویر انقدر سریع و پشت سر هم میان روی صفحه و میرن و انقدر گاهی اوقات بی ربط هستن که کلا موضوع مطرح شده از دست میره !
ایراد دیگه اینکه انقدر مستند از شاخه های مختلف به هم میپره و میخواد همه مطالب و مشکلات بشر رو به انقلاب جنسی ربط بده که این وسط یادش میره که بابا جان به خدا همه این مسائل در همه جای دنیا وجود داره و ربطی به انقلاب جنسی نداره ! طبیعت و ذات انسان همینه!
همه جای دنیا افرادی که پدر نداشتن یا خانواده های از هم پاشیده داشتن فرزندان به اعتیاد و معضلات جنسی و فرار از خانه کشیده شدن!
همه جای دنیا افراد بیمار و قاتلان سریالی وجود داره که با جنازه ی مرده ها سکس میکنن و این ربطی به انقلاب جنسی نداره !
در همه جای دنیا و همه طول تاریخ خیانت ها رایج بوده و هست و دلیل خیانت ها انقلاب جنسی نیست!
هم جنس گرایی یکی از مسائل بشر در تمام طول تاریخ بوده و هست و در همین ایران هم فراوان دیده میشه اما پنهانی و زیر پوستی !
مسئله اینجاست که در مورد آمریکا آمار مشخصی از این مسائل وجود داره که آقای کارگردان از یک کشور دیگه میشینه و تحقیق میکنه و آمار میده اما درمورد ایران چطور؟
آیا آماری وجود داره که چقدر زنان مورد تعرض و تجاوز قرار میگیرن ؟
اگر کسی قرار بگیره به خاطر جامعه سنتی و مذهبی ما آیا اون خانوم حاضر هست که بره و شکایت کنه ؟
در ایران چقدر همجنسگرا داریم ؟
در ایران چقدر اعیاد در سنین پایین و فرار دختر ها از خانواده و سواستفاده جنسی از فرزندان داریم ؟
آیا اصلا مرجعی وجود داره که بخوایم تحقیق کنیم ؟!
نه برادر من ! اینکه ما آمار مشخصی نداریم دلیل بر این نیست که ما پاک و معصوم هستیم و اونا منحرف و کثیف !
اتفاقا در تمام طول تاریخ ثابت شده که هرچیزی که محدود تر باشه و سخت گیری درموردش بیشتر باشه ، شایع تر میشه !
و این مطالب نه ربطی به ایران نه آمریکا و نه تاریخ داره ! در تاریخ مصر و یونان و ایران باستان هم بریم بگردیم پر است از این جور انحرافات و معضلات و مسائل !
کلام آخر :
مستند ایکسونامی یک مستند تماما شکست خورده در حوزه تاریخی و بیوگرافیه ، مستندی که میخواد با بررسی تاریخ آمریکا برای ما ایرانی ها نسخه بپیچه ! در صورتی که این بدیهی ترین نکته رو متوجه نیست که ما اختلافات بسیار عمیق فرهنگی و مذهبی با آمریکا داریم و فرهنگ ما یک دنیا تفاوت با اونا داره ، حرام بودن مشروب بین ما با قانون منع مصرف مشروب اونا از پایه و اساس متفاوته ! برهنگی اونها با ما یک دنیا تفاوت داره ! گروه موسیقی جاز اونها و باور های جوانان آمریکا و هیپی ها هیچ گونه شباهتی با باور های اکثریت جوانان ما نداره !
و اینکه ما تاریخ و دین و فرهنگ خودمون رو داریم و مسیر خودمون رو داریم طی میکنیم ، هرچقدر هم شما سعی کنی تاریخ انقلاب جنسی آمریکا رو به ما نسبت بدی این وصله به پیکره ی ایران نخواهد چسبید !
و درمورد کیفیت فنی اثر آقای مستند ساز یادت باشه که برای تبلیغ مستندت مخاطبت رو گول نزنی و تاریخ انقلاب جنسی آمریکا رو در ظاهر به اسم خاطرات پورن استار به ما نندازی !
یادت باشه یکم روی اصول تدوین کار کنی و انقدر هر تصویر و ویدیو و موسیقی که از دستت اومد رو نریزی توی هم و به اسم مستند پخش کنی !
یادت باشه که هسته داستانی مشخص و هدف معینی داشته باشی نه اینکه از هر دری بزنی و هرچی که از دستت اومد رو بریزی داخل مستند ! حتی تا اینجا که تجاوز دایی به خواهرزاده و اعتیاد و سواستفاده جنسی از بچه ها و ایدز و سفلیس و کتک خوردن زن ها از مرد ها و اینکه جوانان امروزی تعریف مشخصی از عشق ندارن رو نریزی تو هم! آش خوشمزه ای نمیشه!
و اینکه یادت باشه وقتی مستندت رو داری با شادی و رفاه اجتماعی و اینکه خانوم پورن استارت از شغلش راضیه و میگه من مورد احترام هستم و خیلی هم جایزه بردم و آرزو های شما خاطرات ماست شروع میکنی از اول ماجرا خودت و مستندت رو قربانی کردی و حالا هرچقدر هم تلاش کنی تا پایان ماجرا رو متفاوت کنی نمیتونی اون سکانسی رو که در آغاز فیلم به مخاطبت دادی رو جبران کنی!
و در پایان یادت باشه که پایه ای ترین اصل مستند سازی اینه که یک مطلبی رو روایت کنی و به طور مستند و تصمیم گیری و قضاوت رو به عهده مخاطبت بزاری نه اینکه کل فیلم جهت گیریت دیده بشه و در پایان فیلم هم اوج بگیره و اینکه مسئله ای رو بخوای مطرح کنی که از قبل جوابش رو آماده کردی و از همه چیز برای رسیدن به مقصدی که میخوای استفاده کنی !
امتیاز مستند : 18 از 100
سلام ... خواهش میکنم فضای نقد یک اثر هنری را با عقده های درونی و شخصی خودتان خلط نفرمایید . این آقای مثلا منتقد فقط آمده خشم خودش نسبت به اخطار انقلاب جنسی و فجایع اون رو فریاد کنه!! حتی سعی میکنه از لفظ انقلاب جنسی اتسفاده نکنه و بگه انقلاب فرهنگی ! عزیز دل این اقدامات برای شما و خانوادتان انقلاب فرهنگی محسوب میشود نه مردم جامعه ما!!!